2. Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan’ın topraklarını işgalden kurtarmasıyla Ermenistan ile Azerbaycan ortasında gelecekte barış mutabakatı ile sonuçlanması beklenilen bir süreç başladı. Süreç, hem Rusya’nın hem de AB’nin arabuluculuğunda çift taraflı yürütülüyor. Savaş sonrasında iki ülke ortasında birinci mutabakat Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin‘in aracılığıyla imzalandı. 10 Kasım 2020’de imzalanan üçlü bildiride Kelbecer, Ağdam ve Laçın vilayetlerini Azerbaycan’a geri vermeyi taahhüt eden Ermenistan bu yükümlülüklerini yerine getirdi.
Ermenistan mutabakat gereği Laçın’dan çıktı
Bildiride Karabağ’daki Ermenilerin Ermenistan’a geçişlerde kullandığı Laçın koridorunun yerine yeni bir yol yapılması kaidesi yer alıyordu. Azerbaycan Laçın’ın dışından geçen yolu tamamladı ve Ermenilerle süreksiz Rus askerlerinin Laçın’dan çıkmasını talep etti. Ermeniler buradaki meskenleri ve ağaçları da yakarak bölgeden ayrıldı. 26 Ağustos’ta Laçın Azerbaycan denetimine geçti. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan‘ın, 11 Ocak 2021’de Moskova’da Putin’in de iştirakiyle gerçekleştirdikleri toplantıda, ulaşım irtibatlarının yine kurulması istikametinde mutabakat sağlanmıştı. 26 Kasım 2021’de bu defa Soçi’de bir ortaya gelen Aliyev, Paşinyan ve Putin, ulaşım kontakları konusunda açık kalan hususları yine gözden geçirdi.
Rusya’nın arabuluculuğundaki görüşmeler sürerken, AB Kurulu Lideri Charles Michel‘in devreye girmesiyle Azerbaycan ile Ermenistan ortasındaki görüşmeler hem Moskova’da hem de Brüksel’de yürütülmeye başlandı. Aliyev ve Paşinyan, Michel’in arabuluculuğunda 14 Aralık 2020, 30 Mart ve 22 Mayıs 2022’de Brüksel’de 3 kere bir ortaya geldi. Bu görüşmelerde, hudut belirleme komitelerinin faaliyete başlaması, ulaşım çizgilerinin açılması bahislerinde birtakım mutabakatlar sağlandı.
Barış muahedesine hazırlıklar ele alındı
Michel’in arabuluculuğunda, 31 Ağustos’ta yapılan 4. görüşmede ise barış mutabakatı konusunda sonuç alabilmek için çalışmaları hızlandırma konusunda mutabakat sağlandı. Görüşme sonrasında Aliyev ve Paşinyan, dışişleri bakanlarına barış mutabakatının taslak metinleri üzerinde çalışmak üzere bir ay içinde bir ortaya gelme talimatı verdi.
2. Karabağ Savaşı’ndan sonra imzalanan mutabakat, Nahçıvan ile Azerbaycan’ın batısı ortasında karayolu teması kuracak Zengezur koridorunun açılmasını içeriyordu. Bu, Bakü idaresi ve bölge için en kıymetli unsurlardan birini oluşturuyor. Azerbaycan, Ermenistan hududa kadar gidecek karayolunu tamamlama evresine geldi. Artık Bakü idaresi Erivan idaresinin mutabakat gereği üzerine düşeni yapmasını bekliyor. AB Kurulu Lideri Michel, Aliyev ve Paşinyan ile yaptığı son görüşmede, ulaşımla ilgili sınırlamaların kaldırılmasına ait talebini yineledi.
Sınır belirleme süreci de işliyor
İki ülke önderlerinin görüşme sürecinin dışında heyetler ortası görüşmeler de sürüyor. Azerbaycan Başbakan Yardımcısı Şahin Mustafayev ile Ermenistan Başbakan Yardımcısı Mher Grigoryan başkanlığındaki heyetler de 30 Ağustos’ta Moskova’da toplandı. Komite, sonraki toplantısını kasım ayında Brüksel’de yapacak.